Akdeniz Diyeti ve Etkileri

AKDENİZ DİYETİ

Sağlıklı beslenme kalıbı olan akdeniz diyeti kardiyovasküler hastalıklar ve kanser mortalitesinde belirgin bir azalmaile ilişkilidir. En belirgin özellikleri bitkisel esaslı gıdaların yüksek tüketiminden oluşur. Et ve balığın yüksek tüketimi, enerjisi düşük sebzeler ve meyvelerin fazla tüketimi, enerji bakımından yüksek zeytinyağı, fıstık, fındık gibi besinlerin tüketimi akdeniz diyetini karakterize eder. Omega-3 bakımından zengin bir diyettir. Bu omega-3 sayesinde de kardiyovasküler hastalıklardan oluşan mortaliteyi azaltmaktadır. Akdeniz diyetinde makul ölçüde kırmızı şarapta bulunmaktadır. Kırmızı şarabın makul ölçüde alınmasında bir çok yarar saklıdır. Kolestrol , trigliserit düzeylerini düşürmekte ve kalp damar hastalıklarının riskinin azalttılmasında rol almaktadır.

AKDENİZ DİYETİ SAĞLIK İLİŞKİSİ

NÖRODEJENERATİF HASTALIKLAR

Nörodejeneratif hastalıklar ve bilişsel performans açısından potansiyel yararlı olabilecek tüm bileşenleri içermektedir. Akdeniz diyeti içerdiği c vitamini, E vitamini, B12 vitamini, orta derece etanol sayesinde nörodejeneratif hastalıkların azalmasını sağlamaktadır. Akdeniz diyetie düşük uyumlu ve Alzheimer hastası kişilerde total kolesterol yüksek, lipoprotein yoğunluğu ve trigliseritleri yüksek olmaktadır.

KALP VE DAMAR HASTALIKLARI

Akdeniz diyeti, koroner kalp hastalığı gelişimi gibi kalp ve damar hastalıkları için riski azaltmaktadır. Aynı zamanda hipertansiyon riskini de azaltmaktadır. Akdeniz diyetinin bazı bileşenleri sayesinde kan basıncı düşmekte, lipit profillerini iyileştirmekte ve endotel fonksiyonunu arttırmaktadır. Akdeniz diyetinin bileşenlerinden olan zeytinyağı HDL kolestrol düzeyini de arttırmaktadır. Yağ oranı az olan diyetler genellikle LDL kolesterol ve HDL kolesterol konsatrasyonlarını düşürmektedir ancak akdeniz diyeti yağlı olmasına rağmen yüksek kolesterol riski olan bireyler için iyi bir beslenme programıdır. Akdeniz diyetine orta ve iyi uyum gösteren aynı zamanda antihipertansif ilaç almış hipertansiyon hastalarında kan basıncında düşüş olduğu gözlemlenmiştir. Zeytinyağı alımının çok olduğu diyetlerde günlük alınan tansiyon ilaçlarına ihtiyaç %48, Ayçiçek yağı yoğun olarak kullanılan diyetlerde ise tansiyon ilaçlarına ihtiyaç %4 azalmaktadır. Böyle olmasının sebebi kan basıncını düşüren , arterleri genişletmeye yardımcı olan polifenollerdir.

DİYABET

Prospektif ve müdahaleli araştırmaların verdiği sonuca göre akdeniz diyeti gelecekteki diyabet insidansını %19-23 oranında azaltmaktadır. Gerçekleştirilen bir meta-analiz çalışmasında yüksek kardiyovasküler risk altında ve diyabeti olmayan bir gruba akdeniz diyetine uyumlu günde 30 gr fındık yağı ve zeytin yağı, diğer bir gruba ise bir enerji kısıtlaması yapılmadan yağ kısıtlaması yapılmıştır. Ortaya çıkan sonuç diyetine yağ eklenen bireylerin diyabet riskinde %40, yağ kısıtlaması yapılanlarda ise %18 diyabet riskinde azalma gösterdiği görülmüştür.

OBEZİTE

Kadınların erkeklere göre bel çevresi ve beden kitle indeksleri daha düşüktür, fakat kadınların obezite prevalansları daha yüksektir. Akdeniz diyetine iyi derecede bağlılık hem kadınlarda hem de erkekler de düşük obezite prevalansı ile ilişkili bulunmuştur. Akdeniz diyeti ile kilo vermede uzun vadede başarı gözlenmiştir. Akdeniz diyetine bağlılık arttıkça enerji yoğunluğu da artmaktadır fakat lif içeri açısından yüksek olmasından lifin fiziksel ve kimyasal özellikleriyle kilo alımına karşı koruyucu olduğu gösterilmiştir. 23 çalışma meta –analizinde aşırı kilolu kişilere yapılan akdeniz diyeti müdahaleli çalışmaların 11 tanesinde kilo kaybı bildirilmiştir. Bu müdahalede ek olarak diyet hakkında ne kadar çok bilgilendirme yapılırsa kilo kaybı da aynı oranda artmaktadır.

KANSER

Kanser için düşük riskli bir beslenmedir. Bileşenleri antioksidan ve anti- inflamatuar etkilerine sahip moleküllerin geniş bir kaynağını içerir, bunların arasında n-3 yağ asitleri, oleik asit ve fenolik bileşikler belirgin yere sahiptir. Kanser riskini bu bileşikler de azaltmaktadır. Et ve rafine karbonhidrat alımını azaltmanın yanında meyve ve sebze tüketimini arttırmak kanser riskini düşürmektedir. Akdeniz diyeti kolorektal kanserin %25, meme kanserinin %15, prostat, pankreas ve endometriyal kanserinin riski azalmaktadır. Doymamış yağlar tercih edildiğinde özellikle kolorektal ve meme kanseri riskinde azalma azalma görülmektedir.

SAĞLIĞI KORUYUCU ETKİLERİ

• Akdeniz diyetine göre beslenmek kardiyovasküler hastalık ve kanser açısından ölüm oranını düşürmektedir.
• Zeytinyağı içerisindeki bileşikler antioksidan özelliklere sahiptir. Akdeniz ülkeleri de bunun değerlendirerek bazı hastalıkların geleneksel tedavisinde kullanmakta.
• Zeytinyağı antimikrobiyal, antiviral, antiinflamatuar ve anti-kansorejen etkilerde göstermektedir.
• Yetişkin ömrünün en uzun ve kayıtlara geçen en düşük kronik hastalıklara sahip insanların akdeniz diyeti ile beslendiği belirlenmiştir.
• Fazla kilolu ve obez olan bireylerin akdeniz diyeti uygulamasıyla daha iyi bir insülin duyarlılığı, daha düşük total kolesterol ve kan basıncı olduğu görülmüştür.